Gaeilge sa Toghchán!

Beidh fóram oscailte ag Conradh na Gaeilge,  Dé Luain,11 Eanáir, ag 19.00 in Uimhir 6, Sráid Fhearchair, Baile Átha Cliath,  le gníomhartha a aontú chun éilimh phobal na Gaeilge agus na Gaeltachta a bhaint amach san olltoghchán in 2016.

I measc rudaí eile beidh siad ag lorg daoine i ngach dáilcheantar i mBaile Átha Cliath leis na héilimh a chur chun cinn leis na hiarrthóirí ar fad.

Tathar ag súil le slua mór ann.

@CnaG #Togh16 #GE16

Taisteal gan Gaeilge!

“Is í oidhreacht an Rialtais reatha i leith na Gaeilge ná easpa físe, easpa tacaíochta, easpa ceannaireachta agus easpa maoirseachta."

An t-Aire
"Tógfaidh mé ceisteanna Uimh. 604 agus Uimh. 608 le chéile.
Tá iarrtha ar Chóras Iompair Éireann, lena n-áirítear Bus Éireann, Bus Átha Cliath agus Iarnród Éireann, dréacht scéim teanga a thíolacadh dom faoi Acht na dTeangacha Oifigiúla 2003 agus tá oifigigh mo Roinne i dteagmháil leis an chomhlacht poiblí ina leith.
Tá sonraí ar fáil ar shuíomh gréasáin Oifig an Choimisinéara Teanga maidir leis na comhlachtaí poiblí go léir a thagann faoi scáth Acht na dTeangacha Oifigiúla 2003. I gcomhthéacs dréachtú Bhille na dTeangacha Oifigiúla (Leasú) 2015, tá uasdátú á dhéanamh ar Chéad Sceideal an Achta faoi láthair chun na hathruithe móra atá tagtha ar chomhdhéanamh na seirbhíse poiblí le roinnt blianta anuas a bheachtú. Cuimsíonn an próiseas uasdátaithe comhlachtaí poiblí athstruchtúraithe ar nós na mBord Oideachais agus Oiliúna agus na nÚdarás Áitiúil chomh maith le comhlachtaí poiblí atá as feidhm ar nós na mBord Fiontar Contae. De réir an eolais is déanaí atá ar fáil i ndáil leis an phróiseas uasdátaithe, tuigtear dom gurb é tuairim is 400 an líon reatha comhlachtaí poiblí atá le háireamh faoi scáth an Achta.
I láthair na huaire, tá 107 scéim teanga i bhfeidhm, a chlúdaíonn 115 comhlacht poiblí san iomlán. Ina theannta sin, tá plé gníomhach ar siúl le 129 comhlacht poiblí eile chun scéimeanna teanga a aontú leo. Tá sonraí gach scéim daingnithe ar fáil ar shuíomh gréasáin an Choimisinéara Teanga chomh maith le sonraí maidir leis na comhlachtaí poiblí a bhfuil dréacht scéim teanga iarrtha orthu."

Cháin an Teachta Dála agus Úrlabhraí Gaeilge Shinn Féin, Aengus Ó Snodaigh, an Rialtas go láidir inniú maidir lena gcur chuige náireach i leith na Gaeilge agus a dteip maidir le cuir i bhfeidhm Acht na dTeangacha Oifigiúla 2003, 12 bhliain i ndiaidh achtú na Reachtaíochta.

Tar éis dó roinnt gearáin a fháil nach raibh an comhlacht leath-stáit "Irish Rail”, mar a dtugtar air go forleathan, ag comhlíonadh a dhualgais maidir leis an nGaeilge, chuir an Teachta Dála ceist Dála ag fiafraí den Aire  Ealaíon, Oidhreachta agus Gaeltachta,  liosta a chur ar fáil de na comhlachtaí poiblí a thagann faoi Acht na dTeangacha Oifigiúla, 2003 nach bhfuil scéim teanga aontaithe ag an Roinn leo.

I ráiteas le déanaí dúirt sé gur "tháinig sé chun solais ón bhfreagra a fuair mé ón Aire Stáit  i Roinn na Gaeltachta, Joe McHugh, nach bhfuil

Córas Iompair Éireann, 

Iarnród Éireann, 

Bus Éireann agus 

Bus Átha Cliath, san áireamh, 

ag comhlíonadh a ndualgais maidir leis an nGaeilge. Masla amach is amach is ea an scéal seo a léiríonn go soiléir an drochmheas atá ag an Rialtas seo ar Shaoránaigh na hÉireann a dteastaíonn uathu maireachtáil trí Ghaeilge.

“Is é mo bharúil gur theip ar Fhine Gael/Páirtí an Lucht Oibre  agus Fianna Fáil rompu, an rud a bhí beartaithe  go reachtúil acu a chur  i gcrích – a  ndualgais maidir leis an Acht na dTeangacha Oifigiúla 2003 a chur  i bhfeidhm.

“De réir an eolais is déanaí atá ar fáil, tá tuairim is 400 comhlacht poiblí atá le háireamh faoi scáth an Achta. Is í an tAire Ealaíon, Oidhreachta agus Gaeltachta, Heather Humphries, atá freagrach as cinntiú go bhfuil scéim aontaithe le gach comhlacht poiblí, de réir an Achta Teanga.

“I láthair na huaire, tá 107 scéim teanga i bhfeidhm, a chlúdaíonn 115 chomhlacht poiblí san iomlán. Ina theannta sin, tá plé gníomhach ar siúl le 129 gcomhlacht poiblí eile chun scéimeanna teanga a aontú leo.

“Is rud suntasach é, sa bhliain 2015, dhá bhliain déag i ndiaidh achtú na reachtaíochta, nach bhfuil ach 115 chomhlacht le scéim teanga i bhfeidhm, cé go bhfuil 400 in ainm a bheith faoi scáth an Achta. Sin thart ar 70% de na comhlachtaí poiblí nach bhfuil ag feidhmiú de réir an Achta. 2003.

“Is í oidhreacht an Rialtais reatha i leith na Gaeilge ná easpa físe, easpa tacaíochta, easpa ceannaireachta agus easpa maoirseachta.

“Tá níos fearr ná sin tuillte ag Muintir na hÉireann agus ag ár dTeanga ársa.”

An Stát Chóras - namhad na Gaeilge!

Sna 1970í tugadh neart Gaeilgeoirí os comhair na cúirte as a gcearta teanga a éileamh. Bhí stát an lae, le Conor Cruise O'Brien mar theachta ann, go dubh in éadan gach rud Gaelach nó Éireannach. (Ón chlár 'Faoi Lámha an Stáit').



B'fhiú an oráid a thug Seán Ó Cuirreáin sa bhlian ag oscailt Coláiste na hÉireann a léamh. Nuar a dúirt sé "Soiniciúlacht, cur i gcéill agus an mhéar fhada a bhí sa treis: is deacair brí ar bith eile a bhaint as polasaí an stáit ó 1928 ar aghaidh"

Ar ndóigh is sna seachtóidí a cuireadh deireadh le riachtanas Gaeilge sa Stáit Sheirbhís ag Richie Ryan, agus é “lánmhuiníneach go músclóidh na hathruithe seo, a chuireann spreagadh in áit éigeantais, dea-mhéin bhreise don Ghaeilge agus go gcuideoidh siad le leathnú na teanga laistigh agus lasmuigh den státseirbhís trí atmaisféar níos fabhraí a chothú di….”

Ó shin i leith tá easpa cumais sa Ghaeilge forleathan i bhformhór na Ranna Rialtais agus na ngníomhaireachtaí stáit, fiú agus iad ag déileáil le pobal na Gaeltachta.

94% d'údaráis áitiúla na tíre ag briseadh an dlí!

Agus tuairisc ar theip ag an Roinn Oideachas i leith scoileanna Ghaeltachta curtha ós comhair Tithe an Oireachtas!

Report on the launch of the 2014 Report from the Coimisinéir Teanga in English

Tá níos mó ná bliain caite ag an Rónán Ó Domhnaill mar Coimisinéir Teanga tar éis dó teacht i gcomharbacht ar Shéan Ó Cuirreáin i mí an Mhárta 2014.  Bhí slua maith ag Oifig an Choimisnéara nuair a seoladh a thuairisc dá chead blian  - 2014.

D’fhógair an Coimisinéir Teanga go bhfuil teip na Roinne Oideachais & Scileanna a chuid dualgas faoin Acht Oideachais a chomhlíonadh tuairiscithe aige chuig Tithe an Oireachtais. Dúirt Rónán Ó Domhnaill nach raibh an Roinn tar éis moltaí a bhí déanta in imscrúdú reachtúil a chur i bhfeidhm go sásúil. Léirigh an t-imscrúdú go ndearnadh iarracht tabhairt ar scoil Ghaeltachta a fheidhmíonn trí Ghaeilge glacadh le hath-imlonnú múinteora ó phainéal ath-imlonnaithe nuair nár chreid údaráis na scoile sin ná na múinteoirí a bhí i gceist go raibh oiread líofachta ag na múinteoirí sa Ghaeilge lena gcuid oibre a dhéanamh go cuí sa teanga sin.

Ag tagairt dó don chás ag seoladh a Thuarascála Bliantúla, dúirt an Coimisinéir Teanga “Is é seo an chéad uair dom cás a chur chuig Tithe an Oireachtais, agus ní dóigh liom go bhféadfadh sé a bheith ar ábhar níos tábhachtaí. Níl córas curtha in áit ag an Roinn Oideachais a chinntíonn go mbeidh Gaeilge ar a dtoil ag múinteoirí a bhíonn fostaithe ag scoileanna Gaeltachta nó ag Gaelscoileanna. Ní fhéadfainn glacadh leis sin.”

Mar chuid de chlár faireacháin na hOifige in 2014, rinneadh iniúchadh ar leibhéal géilliúlachta na n-údarás áitiúil maidir lena ndualgas go mbeadh fógairtí taifeadta béil dátheangach. Fuarthas nach raibh ach dhá údarás áitiúla, Dún na nGall agus Laois, a raibh a gcuid fógairtí taifeadta géilliúil ag na huimhreacha poiblí. “Léiríonn sé seo an easpa cúraim atá á dhéanamh ag an Stát don teanga i gcoitinne; mura bhfuil na húdaráis áitiúla ag cloí lena gcuid dualgais teanga, cén seans atá ag an saoránach seirbhís mar is ceart a fháil ón Stát i gcoitinne?”

I rith na bliana 2014 sheol an Coimisinéir Teanga seacht n-imscrúdú reachtúla, agus d’eisigh sé tuarascáil chríochnúil i dtaca le Feidhmeannacht na Seirbhíse Sláinte, Bus Átha Cliath agus an Ghníomhaireacht um Fháil Iarnród. “Go ginearálta, baineann na himscrúduithe le heaspa feasachta i measc comhlachtaí poiblí ar na píosaí is bunúsaí de reachtaíocht teanga na tíre."

Seo mar a labhair sé:

Réamhrá Ba mhaith liom fáilte a chur romhaibh anseo inniu chuig ócáid seolta Thuarascáil Bhliantúil na hOifige don bhliain 2014. Is eol do chuid mhaith agaibh atá i láthair anseo inniu gur i mí Márta na bliana seo caite a ceapadh mé mar Choimisinéir Teanga i gcomharbacht ar Sheán Ó Cuirreáin. Thuig mé ón tús go raibh mé tar éis cúram dúshlánach a ghlacadh orm féin agus níor tharla aon ní le linn na bliana seo caite chun an méid sin a bhréagnú. Rónán Ó Domhnaill Sa tuarascáil bhliantúil atáim a sheoladh inniu léirítear go bhfuair m’Oifig breis agus 700 gearán nó iarratas ar chomhairle maidir le cearta teanga i gcaitheamh na bliana a chuaigh thart. Is líon suntasach gearán an méid seo agus is líon í atá a bheag nó a mhór ag an leibhéal céanna le tamall de bhlianta anois. Thug m’Oifig trí imscrúdú fhoirmiúla chun críche le linn na bliana seo caite agus bhí chúig cinn eile fós idir lámha ag deireadh na bliana. Cás cúirte Ba le linn na bliana a chuaigh thart a chinn an Ard-Chúirt diúltú d’achomharc a bhí déanta ag Oifig na gCoimisinéirí Ioncaim i gcoinne cinneadh imscrúdaithe de chuid na hOifige. Bhain an t-achomharc cúirte leis an mbrí nó an léirmhíniú a bhí le baint as cuid áirithe den Acht nuair a dhéanann comhlacht poiblí cumarsáid leis an bpobal i gcoitinne. Ba é seo an t-aon achomharc a rinneadh ar an mbeagnach céad imscrúdú atá seolta ag an Oifig. Ba mhór an sásamh dom gur aontaigh an Chúirt leis an mbrí a bhí m’Oifig a bhaint as an gcuid sin den Acht agus ciallaíonn sé go bhfuil fasach anois ann don todhchaí. (Tá sonraí an cháis le fáil ar lgh 49-54 de Thuarascáil Bhliantúil 2013.  agus seo mar a chuir an Coimisinéir Teanga fáilte roimh cinneadh na hArd-Chuirte i bhfoirm pdf) Údaráis Áitiúla Lean muid orainn freisin ag déanamh faireacháin ar an mbealach a gcuireann comhlachtaí poiblí an tAcht i bhfeidhm. Dhírigh cuid mhaith den obair faireacháin seo ar na scéimeanna teanga atá aontaithe ag an Aire le comhlachtaí poiblí. Ach chomh maith leis sin scrúdaigh m’Oifig an bealach ina raibh údaráis áitiúla ag cur i bhfeidhm na rialachán atá déanta maidir le fógairtí taifeadta béil. Cé go bhfuil na rialacháin sin foilsithe ón mbliain 2008 agus an chuid sin a bhaineann le fógairtí taifeadta béil i bhfeidhm ó mhí Iúil 2013 léirigh an t-iniúchadh a rinne m’Oifig nach raibh ach 6% de na húdaráis áitiúla ag cloí go hiomlán leis an dualgas reachtúil atá leagtha orthu sa chás seo. Ba é seo an chéad uair a rinne m’Oifig scrúdú faoi leith ar an réimse seo seirbhíse agus léiríonn sé seo arís eile an tábhacht a bhaineann le monatóireacht a bheith á déanamh ar na dualgais reachtúla teanga atá leagtha ar chomhlachtaí poiblí. Tá muid anois ag déanamh ath-scrúdú ar na húdaráis áitiúla sin nach raibh ag cloí go sásúil leis na dualgais atá leagtha orthu. Oideachas Nuair a thug mé faoin bpost seo bliain ó shin thuig mé go raibh dualgas faoi leith orm cearta teanga an tsaoránaigh a chosaint agus dúirt mé freisin go raibh sé i gceist agam béim faoi leith a leagan ar chúrsaí oideachais. Tá cás faoi mo bhráid ó thosaigh mé sa phost a nascann an dá ábhar sin le chéile go sonrach. Ba é bun-mholadh na tuarascála imscrúdaithe ná go raibh dualgas reachtúil ar an Roinn Oideachais, de réir an Achta Oideachais, 1998, a chinntiú gur múinteoirí a bhí cumasach ó thaobh na Gaeilge de a cheapfaí i scoileanna Gaeltachta. Tar éis athbhreithniú a dhéanamh ar an mbealach ar cuireadh moltaí an imscrúdaithe i bhfeidhm tá mé tagtha ar an tuairim nach bhfuil dul chun cinn dóthanach déanta ag an Roinn i gcur i bhfeidhm na mholtaí a rinneadh. Tá mé den bharúil go bhfuil an baol ann go fóill go gceapfaí múinteoirí ón bpainéal ath-imlonnaithe foirne nach mbeadh a gcuid Gaeilge ar chaighdeán sách maith le oibriú i scoil Ghaeltachta. Mar sin, sa bhreis ar an Tuarascáil Bhliantúil atáim a sheoladh inniu tá mé freisin ag cur tuarascála faoi bhráid gach Tí den Oireachtais maidir le teip na Roinne Oideachais moltaí a bhí déanta i dTuarascáil Imscrúdaithe a chur i bhfeidhm go sásúil. Seo é an chéad uair domsa a leithéid do chinneadh a thógáil ach déanaim é gan aon leithscéal a ghabháil. Ní féidir glacadh le córas a d’fhágfadh an baol ann go fóill go gceapfaí múinteoirí ar bheagán Gaeilge i scoileanna Gaeltachta. Creidim gur ceist í seo a gcaithfear aghaidh a thabhairt uirthi, go háirithe i bhfianaise na moltaí polasaí atá déanta ag an Roinn don Soláthar Oideachais i Limistéir Ghaeltachta, moltaí dála an scéil a bhfáiltím rompu. Le seoladh na moltaí polasaithe seo tá an Roinn Oideachais ag aithint gur gá cúram faoi leith a dhéanamh do sholáthar an oideachais i gcomhthéacs teangeolaíochta na Gaeltachta. Fáiltím roimh an gcur chuige seo fiú is gur chóir a leithéid bheith déanta blianta fada ó shin. Tá súil agam go dtabharfar feidhm de na moltaí gan aon mhoilleadóireacht mar tá an t-am gur féidir difríocht a dhéanamh ag fáil gearr anois. (Tá eolas breise maidir leis an gcás le fáil ar lch 40-45 de Thuarascáil na bliana 2013 pdf) Buaic phointí na bliana Thuig mé agus mé ag glacadh leis an ról seo go raibh comhartha ceiste mór faoi thodhchaí na hOifige leis an moladh a bhí ann ag an am go ndéanfaí cónascadh idir an Oifig agus Oifig an Ombudsman. Ba dheacair a bheith ag siúil go bhféadfadh an Oifig feidhmiú le haon chinnteacht fad agus a bhí an scamall sin os cionn thodhchaí na hOifige. D’fháiltigh mé go mór roimh an gcinneadh a rinneadh i mí Aibreáin na bliana seo caite deireadh a chur leis an gcónascadh a bhí beartaithe don Oifig. D’fháiltigh mé freisin roimh na socruithe foirne a ceadaíodh don Oifig agus chuidigh an dá ghníomh sin go mór chun cur le buanseasmhacht na hOifige. Céimeanna tábhachtacha a bhí sna cinntí agus socruithe a rinneadh agus thug siad an Oifig ar ais ar thalamh slán arís. Linn go fóill tá na bun-dúshláin struchtúrtha a bhí aitheanta sular ghlac mise an ról seo: go príomha, Acht Teanga nach bhfuil sách láidir agus gan dóthain daoine le Gaeilge a bheith fostaithe sa tseirbhís phoiblí. Athbhreithniú ar Acht na dTeangacha Oifigiúla Tá sé deacair a chreidiúint gur i mí na Samhna 2011 a cuireadh tús le hathbhreithniú ar Acht na dTeangacha Oifigiúla agus nach bhfuil aon Acht leasaithe againn go fóill. Léiríonn sé sin b’fhéidir an míshuaimhneas a bhaineann leis an bpróiseas. Tá sé ráite agam roimhe seo nach bhfuil Ceannteidil an Bille a foilsíodh i mí Aibreán na bliana seo caite sásúil. Ní théann na leasuithe atá molta sách fada chun an tAcht a neartú agus níltear ag dul i ngleic le ceann de na fadhbanna is mó atá aitheanta leis an reachtaíocht le blianta fada, is é sin córas na scéimeanna teanga. Le linn na bliana a chuaigh thart aontaíodh 21 scéim teanga nua, bhain 6 cinn acu sin le scéimeanna teanga a aontaíodh le comhlachtaí poiblí den chéad uair agus b’a athnuachan a bhí sna 15 scéim teanga eile a aontaíodh. In ainneoin iarrachtaí na Roinne Ealaíon, Oidhreachta agus Gaeltachta ní féidir liom a rá go bhfuil mé iontach sásta le caighdeán na ngealltanas atá i gcuid de na scéimeanna teanga a aontaíodh. Creidim gur locht struchtúrtha é seo ar an gcóras féin, córas ina dtairgeann an comhlacht poiblí na seirbhísí atá sé sásta a chuir ar fáil seachas a bheith ag oibriú i dtreo caighdeáin seirbhíse trí Ghaeilge a bheith ar fáil mar cheart teanga don saoránach. Faoi dheireadh na bliana bhí 99 iarratas ar scéim teanga nach raibh daingnithe go fóill ag an Aire, agus deich gcinn de na hiarratais sin ag seasamh amach le os cionn seacht mbliana. Níl sé chun leasa aon duine go mbeifí ag aontú scéimeanna teanga mura bhfuil fiúntas leis na scéimeanna sin. Is léir ó na deacrachtaí a bhaineann le haontú scéimeanna teanga go fóill, chomh maith leis an imní atá orm faoi chaighdeán na scéimeanna atáthar a aontú go bhfuil sé in am anois aghaidh a thabhairt ar mhalairt do chóras in áit córas na scéimeanna teanga. Is níos luaithe i mbliana a d’fhoilsigh an Comhchoiste um Chomhshaol, Cultúr agus Gaeltacht a thuairisc ar Cheannteidil an Bhille. Léiríonn an 34 moladh atá déantán ag an gcoiste traspháirtí seo go bhfuil athruithe móra ag teastáil ar na ceannteidil a foilsíodh anuraidh. Tuigim go bhfuil an tAire anois ag déanamh a mheasa ar mholtaí an Chomhchoiste, ar na moltaí atá déanta agam féin agus ag m’Oifig agus go deimhin ar na moltaí a tháinig chun cinn le linn an phróisis comhairliúcháin phoiblí. Tá súil agam go dtabharfaidh sé cluas éisteachta do na héilimh éagsúla atáthar a dhéanamh agus go mbeidh Acht Teanga níos láidre againn dá bharr. Tá trí mhór-leasú á lorg agamsa ar an reachtaíocht atá againn faoi láthair. 1. Ar an gcéad dul síos tá mé ag moladh go n-imeodh muid ó chóras na scéimeanna teanga. Go simplí agus mar atá tugtha le fios agam roimhe seo, níl ag éirí leis na scéimeanna teanga an bun-chuspóir a bhí leo a bhaint amach. Tá sé spéisiúil go bhfuiltear ag tosú ag imeacht ó chóras na scéimeanna teanga sa Bhreatain Bheag, anois áit ar foilsíodh na chéad chaighdeáin seirbhíse teanga níos luaithe i mbliana. Luath nó mall creidim go mbeidh orainne an chéim chéanna a ghlacadh. Anois, agus an tAcht á athbhreithniú, an t-am le bheith cróga. In ionad a bheith ag aontú scéimeanna teanga ina gceann is ina gceann is fearr i bhfad go mbeadh caighdeáin leagtha síos maidir leis na seirbhísí a chaithfidh comhlachtaí poiblí a chuir ar fáil trí Ghaeilge do shaoránaigh na tíre seo. In ionad a bheith ag brath ar céard atá an comhlacht poiblí sásta a thairiscint ba chóir an bhéim a leagan ar na seirbhísí ba chóir a bheith ar fáil agus tamall de bhlianta a bheith ag comhlachtaí poiblí chun na caighdeáin sin a bhaint amach. Ní coincheap nua é seo mar tá sé in úsáid cheana féin i gcás comharthaíochta, stáiseanóireachta agus fógairtí taifeadta béil;- níl ann ach go gcuirfí leis an réimse seirbhísí sin. Mar sin féin, creidim go n-athródh a leithéid de chur chuige an creat reachtaíochta teanga ó bhonn, bheadh cur chuige den chineál seo níos éasca le riaradh agus bheadh sé i bhfad níos soiléire don saoránach céard iad na seirbhísí a bhfuil sé nó sí ina dteideal mar cheart. Creidim gurb é seo an bealach is éifeachtaí gur féidir linn a chinntiú go mbeidh seirbhísí mar is ceart curtha ar fáil i nGaeilge do shaoránaigh na tíre seo. 2. Ceangailte go dlúth leis an leasú seo tá an moladh go ndéanfaí rangú ar chomhlachtaí poiblí agus go leagfaí na dualgais is troime teanga ar na comhlachtaí poiblí sin is mó a bhíonn i dteagmháil leis an bpobal, pobal na Gaeilge agus na Gaeltachta san áireamh. 3. An tríú mór-leasú atá á mholadh agam ar an mBille reatha ná go ndéanfaí foráil dhíreach san Acht ionas go gcaithfidh Gaeilge ar a dtoil a bheith ag oibrithe Stáit a bhíonn lonnaithe nó ag cur seirbhísí ar fáil sna ceantair Ghaeltachta. Ní féidir leis an Stát a bheith ar lámh amháin ag cur dualgas ar phobail Ghaeltachta pleananna teanga a réiteach más ann go bhfuil siad lena stádas Gaeltachta a choinneáil agus ar an lámh eile a bheith ag diúltú barántas a thabhairt go gcuirfidh an Stát féin a chuid seirbhísí ar fáil sna pobail chéanna trí Ghaeilge. Bheadh sé áiféiseach go mbeadh an Stát ag infheistiú sna pobail Ghaeltachta chun an Ghaeilge a chuir chun cinn agus fós nach mbeadh oibrithe an Stáit féin in ann a gcuid seirbhísí a chur ar fáil i nGaeilge do na pobail chéanna. Mar a luaigh mé níos luaithe fáiltím roimh cháipéis na Roinne Oideachais agus Scileanna "Moltaí Polasaí don Soláthar Oideachais i Limistéir Ghaeltachta ". Tá sé tráthúil go bhfuil an Roinn Oideachais agus Scileanna ag foilsiú na moltaí seo i leith na Gaeltachta mar tagann sé leis an méid atá le rá agamsa ó ceapadh mé mar Choimisinéir Teanga. Is í an Ghaeilge ár dteanga náisiúnta agus leagann sé sin dualgais ar an Stát tacú léi agus seirbhísí a chuir ar fáil do shaoránaigh ar mian leo a gcuid gnó a dhéanamh trí Ghaeilge. Faoi mar atá á dhéanamh ag an Roinn Oideachais agus Scileanna i gcás an oideachais Ghaeltachta ba chóir go mbeadh an Státchóras ag aithint an tábhacht a bhaineann le bheith in ann seirbhísí a chuir ar fáil i nGaeilge do na pobail sin a bhfuil an Ghaeilge fós i réim ina measc. Ach ná bíodh muid ag cur dallamullóg orainn féin, ní tharlóidh sé sin ach amháin má leagtar dualgas le dlí go gcaithfear é a dhéanamh. Leis an mbéim atá leagtha anois ar an bpleanáil teanga ag leibhéal an phobail agus le foilsiú moltaí na Roinne Oideachais agus Scileanna i leith an oideachais Ghaeltachta, táthar ag aithint an gearrchéime teanga atá os ár gcomhair amach. Ach tá muid go fóill ag fanacht leis an mbarántas sin go gcuirfidh an Stát a chuid seirbhísí ar fáil trí Ghaeilge sna pobail Ghaeltachta agus go gcinnteofar an méid sin le dlí. Tá sé soiléir domsa go bhfuil cinntí móra le déanamh agus an tAcht leasaithe á thabhairt chun cinn. Tá tuairimí an phobail agus na bpáirtithe leasmhara faighte, tá moltaí na hOifige seo déanta agus leasaithe an Chomhchoiste Oireachtais foilsithe. An mbeidh toradh fónta ar na moltaí dearfacha atá déanta d'Acht Teanga neartaithe, a shásaíonn riachtanais an phobail i ndeireadh báire? Is ceist í sin nach bhfuil aon fhreagra tugtha go fóill uirthi Creidim gur féidir cothromaíocht shásúil a bhaint amach idir cearta teanga an tsaoránaigh agus na seirbhísí gur féidir leis an Státchóras a chuir ar fáil inár dteanga náisiúnta ach an toil a bheith ann. Is í sin an cheist mhór anois an bhfuil an toil ann, is ceist í sin nach féidir liomsa a fhreagairt ach is ceist í a thabharfar freagra uirthi le foilsiú an Bhille.

Aitheantas & tacaíocht idirnáisiúnta faighte ag Liadh Ní Riada dá seasamh i bParlaimint na hÉorpa

Tá sé ráite ag an FPE Liadh Ní Riada go bhfuil sí tiomanta leanúint ar aghaidh lena chuid oibre chun deireadh a chuir leis an maolú teanga agus gur chuir sé gliondar croí uirthi an méid tacaíocht idirnáisiúnta atá faighte aici ó thosaigh an stailc.

"Ní amháin ach go bhfuair mé tacaíocht iontach don stailc sa bhaile ó soláthraí nuachta cosúil le tuairsc.ie, ach bhí sé iontach le fheiceáil go raibh suim ag soláthraí eile cosúil le Aljazeera ann. Bhí siadsan thar a bheith tábhachtach chun aitheantas idirnáisiúnta a thabhairt don stailc agus an streachailt a bhfuil againn i láthair na huaire maidir le ardú an maolú," arsa Liadh Ní Riada.

Josep-Maria Terricabras, FPE

"Inné chuaigh Josep-Maria Terricabras, FPE de chuid Esquerra Republicana i dteagmháil liom chun a dhlúthpháirtíocht a léiriú don feachtas.

"Léirigh Josep-Maria an slí ina bhfuil muintir na Catalóine ag obair go dian chun aitheantas oifigiúil a bhaint amach don Chatalóinis ar feadh na blianta fada anuas. Mar sin, tuigeann siad go díreach an tionchar atá ag an idirdhealú teanga laistigh de h-institiúidí Eorpacha.

"Níl dabht ar bith ann ach go mothaíonn ár gcomhghleacaithe ón Chatalóin an frustrachas céanna a mhothaím sa slí nach bhfuil muid ábalta ár dteanga dúchais a úsáid agus muid i mbun ár gcuid oibre. Measaim féin go léiríonn sé easpa meas agus go go mbaineann sé an bonn d´ár gcearta cultúrtha.

"Níl le déanamh ag rialtas na hÉireann ach a iarraidh go foirmeálta ar Chomhairle na nAirí go gcuirfí deireadh leis an maolú sealadadh, atá i bhfeidhm le 10 mbliana. Muna ndéantar anois é ní bheidh deis ann arís go dtí 2020. I mo bharúil tá sin do-ghlactha. 

"Tá achainí agam ag iarraidh ar Enda Kenny é sin a dhéanamh agus is féidir leat d’ainm a chuir leis an n-achainí anseo!

"Tá seans maith ann gur deis atá sa stailc seo obair in aonacht lenár gcomhghleacaithe ón Chatalóin, Tír na mBascach agus ón Ghailís de bharr go bhfuil muid go léir ag troid i gcomhair ár gcearta teanga. Bhéinn thar a bheith sásta obair leo san am atá romhainn.

Mar a stopadh an Feisire Ní Riada ag labhairt ina teanga dúchais sa Pharlaimint níos túisce sa bhí ain alt ag Tuairisc.ie

Cearta teanga in Éirinn agus san Eoraip!

Tá Comhdháil Cearta Teanga, eagraithe ag Conradh na Gaeilgear le bheith ar siúl Dé Máirt, 17 Feabhra 2015, ó 09.30 go dtí 13.30 in Óstán Wynns, Sráid na Mainistreach, Baile Átha Cliath 1.

Pléifear láidriú Bille na dTeangacha Oifigiúla 2015 (leasú) ó dheas a bheidh ag dul tríd Tithe an Oireachtais go luath, na céimeanna atá le glacadh chun deireadh a chur leis an maolú ar úsáid na Gaeilge san Aontas Eorpach agus na deiseanna eile atá ann don Ghaeilge san Eoraip. 

Rafael Ribó na Catalóine

I meas na cainteoirí tá Rafael Ribó i Massó, Ombudsman na Catalóine a bhí ag an gcéad cruinniu de Coimisinéirí Teanga i mBaile Átha Cliath (Bealtaine 2013) agus a tharraing argóint cuíosach searbh idir é féin agus ionadaí Ambasáid na Spáinne!

9.30-10.00

Clárú & Oscailt Oifigiúil 

Cóilín Ó Cearbhaill, Uachtarán an Chonartha

10.00 - 11.30

Seisiún 1: Láidriú Acht na dTeangacha Oifigiúla

Cathaoirleach / Chair

• Máirín Ní Ghadhra, RTÉ Raidió na Gaeltachta

Cainteoirí / Speakers

• Rónán Ó Domhnaill, An Coimisinéir Teanga

• Rafael Ribó i Massó, Ombudsman na Catalóine

Painéal / Panel

• Éamon Ó Cuív, TD, Fianna Fáil

• Íte Ní Chionnaith, Conradh na Gaeilge

• Seán Kyne, TD, Fine Gael

• Trevor Ó Clochartaigh, Seanadóir, Sinn Féin

Plé

11.30 - 12.00 Sos

12.00 - 13.30

Seisiún 2:

Deireadh leis an maolú san Aontas Eorpach & deiseanna eile don Ghaeilge san Eoraip

Cathaoirleach / Chair

Eimear Ní Chonaola, TG4

Cainteoir / Speaker

An Dr. Pádraig Breandán Ó Laighin

Painéal / Panel

• Julian de Spáinn, Conradh na Gaeilge

• Liadh Ní Riada, FPE, Sinn Féin

• Lucinda Creighton, TD

Plé

Níl "aon dualgas reachtúil teanga ar an Údarás ná ar an tSeirbhís" Cheadúnais Tiomána!

Tá na hAirí, agus gach Aire ó 2006, ina suí ar an rud seo ó 2006. An mbeidh sé deanta roimh 2016? 

Ina suí ar a dtóineacha bhreá Gaelacha?

Tá an ceadúnas tiomána beacnach as dáta agam agus thosigh mé ag iarraidh fháil amach faoin nós nua atá fógratha len é a athnuachán. Rinne mé "Ceadúnas Tiomána" a fháil tré Google agus cé go raibh suíomh deas ag Comhairle Chontae Chorcaí ba léir go raibh sé as dáta.

Ansin cas mé ar an Bhéarla, (teanga oifigiúil an Rialtas?). Bhí roinnt suíomhanna le fáil ach bhíodar as dáta nó ní raibh an leathannach le fáil. Faoi dheiread d'aimsigh mé an suíomh ag Údarás um Shabháltacht ar Bhoithre (Béarla). Tá cnaipe "Gaeilge" agus brú mé air le dóchas! Ach, mo léan, cé go bhfuil na cinn línte i nGaeilge is i mBéarla chuile rud eile. Rinne mé iarracht a fháil amach conas teangabháil a dhéanamh leo agus arís muna bhfuil Béarla ag duine - agus fiú le Béarla - tá sé an-deachair a fháil amach cén áit ar cheart gearán a dhéanamh. Ach bhí nasc "As Gaeilge" i measc na nascanna go léir, léim mo chroí le h-áthas ach an scéal céanna atá ann agus atá ag an-chuid eagraíochtaí stáit. D'athrigh na cinn-litreacha ar ais chuig an Bhéarla ach bhí píosa beag i nGaeilge.

Seo a bhí scríofa:

As Gaeilge Cuirfeadh an tÚdarás Um Shábháilteacht Ar Bhóithre seirbhísí ar fáil trí mheán na Gaeilge. Aithnímid go bhfuil an Ghaeilge in úsáid ag roinnt dár gcustaiméirí agus is mian linn déileáil leo in ár gcéad teanga. Déanfaimid bileoga agus leabhráin a chur ar fail i nGaeilge; beidh tú ábalta iarratas a dhéanamh ar thástáil tiomána i nGaeilge agus cuirfeadh muid an tástáil tiomána i gcrích i nGaeilge de réir mar is gá. Tabharfaimid freagra duit i nGaeilge má scríobhann tú chugainn i nGaeilge agus labhairoidh muid leat i nGaeilge más mian leat labhairt le ball den fhoireann i nGaeilge. Beidh leagan den láithreán gréasáin seo ar fáil i nGaeilge in achar ghearr.

Is dócha gur cóir dúinn a bheith buíoch nach i gcló Iodálach atá sep scríofa!

Bhí fadhb agam agus chinn mé ar scríobh chuig an Coimisinéir Teanga mar mheas mé go raibh  an cumhacht aige mar "Tá dualgas reachtúil ar gach comhlacht poiblí atá ainmnithe faoin Acht feidhmiú de réir na Rialachán atá déanta ag an Aire Ealaíon, Oidhreachta agus Gaeltachta faoi alt 9(1) den Acht."

Scríobh mé chuig a oifig le muinín agus iontaoibh agus ar ndóigh, le fearg áirithe.

"....Beidh orm ceadúnas tiomána a athnúachain go luath agus rinne mé iarracht eolas faoin gcóras nua a fháil ar líne uatha ach níl ach fíor bheagán Gaeilge ar an suíomh acu agus fiú má bhrútar ar an cnaipe “Gaeilge” tá an mion-eolas go léir i mBéarla...

...Níl mise sásta géileadh den short seo rud. Ní raibh aon fhadhb agam-sa roimhe seo ag fáil athnúcháin ar mo cheadúnas ach anois níl sé chomh simplí má tá duine ag iarraidh a chuid ghnó a dhéanamh sa teanga náisiúnta. 

Rinne me mo theastais i nGaeilge fadó agus ní dhearna aon ghnó leo i mBearla ó shin. Ach anois táid ag brú Béarla orm..."

Mar is gnáth fuair mé freagra beacht ón oifig go pras. Ach ní ró-shásta a bhí mé leis an méid a bhí le rá ann.

"..Go raibh maith agat as teagmháil a dhéanamh linn maidir le deacrachtaí atá agat seirbhís i nGaeilge a fháil ón tSeirbhís Náisiúnta um Cheadúnais Tiomána (NDLS).

Tuigtear dúinn go bhfuil an tSeirbhís seo á fheidhmiú ar bhonn chonradh thar ceann an Údarás um Shábháilteacht ar Bhóithre. Cé gur comhlacht poiblí é an tÚdarás, níor thug an tAire Ealaíon, Oidhreachta agus Gaeltachta faoi scáth Acht na dTeangacha Oifigiúla é ó bunaíodh é i Meán Fómhair 2006 – go deimhin, níl liosta na gcomhlachtaí nuashonraithe ag an Aire ó Bhealtaine na bliana sin. Tá sé seo curtha ar súile na Roinne againn ar bhonn rialta. Tuigimid go bhfuil sé beartaithe ag an Roinn go ndéanfar gach comhlacht poiblí a thabhairt faoi scáth na reachtaíochta go huathoibríoch trí leasú a dhéanamh ar an Acht, agus níl sin déanta fós. Ciallaíonn seo nach bhfuil aon dualgas reachtúil teanga ar an Údarás ná ar an tSeirbhís, agus nach bhfuil aon chumhacht nó údarás ag an Oifig seo teagmháil a dhéanamh leo ina leith....." 

Ocht mbliaina!

Mar a dúirt Seán Ó Cuirreáin ina ráiteas deireannach roimh éirí mar Coimisinéir Teanga, as dó,  “… más fíor gur go mall a mheileann muilte Dé, is léir gur níos moille fós a mheileann muilte an státchórais, go speisialta i réimse na teanga!” 

Tá na hAirí, agus gach Aire ó 2006, ina suí ar an rud seo ó 2006. An mbeidh sé deanta roimh 2016?